Gorzka prawda o amigdalinie

21 sierpnia 2017
Blog dietetyczny

Nowotwory są drugą najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce, liczba chorych nieustannie rośnie. Świat nauki wciąż poszukuje nowych sposobów zapobiegania i leczenia tych schorzeń. Nic dziwnego, że cierpiący na nowotwory coraz częściej sięgają po alternatywne, choć niekoniecznie bezpieczne sposoby terapii. Dziś kilka słów o amigdalinie, reklamowanej jako „cudowny środek na raka”.

Krążą pogłoski, że jej niezwykłe właściwości są celowo ukrywane przez koncerny farmaceutyczne, a to dlatego, że leczenie amigdaliną nie byłoby wystarczająco intratne. Eksperci podkreślają jednak, że jest ona przede wszystkim źródłem toksycznej substancji, która może poważnie zaszkodzić zdrowiu. Gdzie więc leży prawda?

Zacznijmy od podstaw…
Amigdalina, określana potocznie „witaminą B17”, jest związkiem zaliczanym do glikozydów cyjanogennych. Oznacza to, że na skutek metabolizmu przekształcona zostaje do cyjanowodoru, czyli kwasu pruskiego, związku, który wchodził w skład Cyklonu B, śmiercionośnego gazu wykorzystywanego przez nazistów do eksterminacji ludzi w komorach gazowych.

Przy podaniu doustnym dostępność amigdaliny w przewodzie pokarmowym wynosi zaledwie 3 proc., a na domiar złego bakterie jelitowe mogą przyspieszać jej rozkład do cyjanowodoru.

Uproszczony schemat rozkładu amigdaliny (Piotr Rzymski)

Amigdalina w największym stężeniu występuje w nasionach roślin różowatych, np. w pestkach wiśni, moreli, brzoskwini, a także w migdałach. To właśnie amigdalina nadaje im charakterystyczny gorzki smak. Związek ten znalazł zastosowanie w tradycyjnej medycynie chińskiej głównie jako środek przeciwkaszlowy i przeciwnowotworowy. Wykazuje on również działanie przeciwbólowe, a także wzmacnia układ odpornościowy. Badania przeprowadzone na gryzoniach wskazują na skuteczność amigdaliny w leczeniu chorób przewodu pokarmowego, takich jak przewlekłe zapalenie czy atrofia błony śluzowej żołądka.

„Witamina B17” jest dostępna w wielu sklepach z tzw. zdrową żywnością. Dużą popularnością cieszą się pestki moreli oraz wytłaczany z nich olej. Jeżeli nie odpowiada nam ich specyficzny smak, możemy sięgnąć także po suplementy diety w formie tabletek, kapsułek oraz proszków. Wybór jest bardzo bogaty i zależy od naszych preferencji.

„Witamina B17” lekiem na raka?
Amigdalinę w leczeniu nowotworów zastosowano po raz pierwszy w 1920 r. w Stanach Zjednoczonych. W latach 50. opatentowano półsyntetyczną formę tego związku o nazwie Letril, który okazał się mniej toksyczny od swojego pierwotnego naturalnego odpowiednika. Od tamtego momentu terapia z jego udziałem, polegająca na podawaniu go również dożylnie (z powodu wspomnianej niskiej wchłanialności z przewodu pokarmowego), znalazła powszechne zastosowanie w USA.

Powstało kilka teorii, które próbują wytłumaczyć przeciwnowotworowe właściwości amigdaliny. Jak już wspomniano, w organizmie związek ten pod wpływem działania enzymów trawiennych oraz bakterii jelitowych zostaje przekształcony w toksyczny cyjanowodór. To właśnie jemu przypisuje się właściwości przeciwnowotworowe. Według jednej hipotezy komórki nowotworowe, w przeciwieństwie do komórek zdrowych, miałyby zawierać większe stężenia beta-glukozydazy i beta-glukoronidazy – enzymów odpowiedzialnych za rozkładanie amigdaliny do cyjanowodoru. Miałyby być jednocześnie uboższe w rodanazę, która z kolei neutralizuje toksyczne właściwości tego związku.

Jak jednak wykazano, komórki nowotworowe, jak i prawidłowe, charakteryzują się jej porównywalną aktywnością.

Według innej teorii nowotwór jest wynikiem zaburzeń metabolicznych, spowodowanych niedoborem witamin, w tym „witaminy B17”. Amigdalina nie należy jednak do grupy witamin. Amerykański biochemik Ernst Krebs, który opatentował półsyntetyczny związek wchodzący w skład letrilu, usilnie próbował nadać jej taki status tylko dlatego, by zarejestrować go jako suplement diety, a nie środek farmaceutyczny.

Ernst Theodore Krebs, junior, główny propagator amigdaliny i letrilu jako leku przeciwnowotworowego. Często nazywany „Dr. Krebsem”, choć nigdy nie uzyskał stopnia doktora. Mylony z Hansem Adolfem Krebsem, wybitnym niemieckim biochemikiem, laureatem Nagrody Nobla, odkrywcą cyklu przemian kwasy cytrynowego

Brak dowodów na skuteczność amigdaliny w leczeniu nowotworów
Ze względu na brak wystarczających dowodów na przeciwnowotworowe właściwości amigdaliny i częste przypadki zdarzeń niepożądanych letril został ostatecznie wycofany z początkiem lat 80. Terapia z jego udziałem jest jednak wciąż popularna w Meksyku i w pojedynczych ośrodkach medycznych w USA. Amigdalinę bez trudu można również kupić w sprzedaży internetowej. Przegląd ponad 200 doniesień dowodzi jednoznacznie, że do tej pory nie przeprowadzono wiarygodnych badań, potwierdzających jej skuteczność w leczeniu nowotworów.

Większość badań przemawiających za amigdaliną wykonano w warunkach in vitro, które choć pozwalają na szczegółowe poznanie mechanizmów działania na poziomie komórki, to trudno jest na ich podstawie określić rzeczywisty efekt działania związku na poziomie całego organizmu. Po podaniu doustnym letril ulegał transformacji do cyjanowodoru już w żołądku, bo kwaśne środowisko bardzo sprzyja jego hydrolizie. Nie dociera więc do komórek nowotworowych. Podanie dożylne z kolei pozwala na zwiększenie jego cyrkulującego stężenia, ale zarazem naraża zdrowe komórki i cały organizm na silne efekty intoksykacji cyjankami.

Jak wynika z jedynego przeprowadzonego do tej pory badania klinicznego, oceniającego skuteczność terapii amigdaliną, cechy remisji choroby zaobserwowano tylko u jednego pacjenta na 175 poddanych obserwacji. U ponad połowy stwierdzono natomiast dalszą progresję choroby. Odnotowano również kilka przypadków zatrucia cyjankiem.

Nadmierna suplementacja amigdaliną szkodzi
Niestety, nie tylko nie udowodniono skuteczności amigdaliny w leczeniu nowotworów, ale również udokumentowano liczne przypadki zatrucia cyjanowodorem, szczególnie po doustnym przyjmowaniu tego związku. Nadmierna podaż amigdaliny wiązała się m.in. z nudnościami, wymiotami, bólami i zawrotami głowy, gorączką, uszkodzeniem wątroby, zaburzeniami neurologicznymi, śpiączką, a nawet śmiercią, zwłaszcza w przypadku dzieci.

Okazuje się, że ryzyko zatrucia „witaminą B17” znacząco wzrasta przy równoczesnej suplementacji witaminą C, a także przy niedoborze witaminy B12. Corocznie oddziały toksykologiczne odnotowują przypadki zatruć u osób, które przyjmowały ją, by zapobiegać chorobie nowotworowej bądź na własną rękę leczyć się z niej. Internet pełen jest bowiem niemerytorycznych informacji, z teoriami spiskowymi włącznie.

Nie ma więc obecnie dowodów na to, aby amigdalina była skuteczna w leczeniu i profilaktyce nowotworów. Wiadomo jednak, że jej nierozważna suplementacja może zagrażać zdrowiu, szczególnie u osób ze schorzeniami wątroby. Choć nie uchroni ona przed chorobą nowotworową, to na wyciągnięcie ręki dostępne są inne środki (bynajmniej nie farmaceutyczne!), które mogą zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia. Należą do nich przede wszystkim antyoksydanty, obecne głównie w warzywach i owocach. Istotną rolę w tym względzie odgrywa również ograniczenie spożycia czerwonego mięsa i przetworzonych produktów, wzbogacenie diety w błonnik oraz regularna aktywność fizyczna.